2016
Obnovljen spomenik posvećen žrtvama Prvog svetskog rata u Jarkovcu
Investitor: Ministarstvo za rad, zaposljavanje, boračka i socijalna pitanja Republike Srbije
Izvođač radova: „Granit Liješće“ DOO iz Sremske Mitrovice
Izrada projektno-tehničke dokumentacije: Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin
Odgovorni projektant: Spomenka Urošević-dia – konzervator
Saradnici: Branislav Milić, etnolog – konzervator, Vesna Majstorović, istoričar umetnosti – konzervator
Konzervatorski nadzor: Spomenka Urošević, dia i Branislav Milić, etnolog
…………………………………………………………………………………………………………………………………..
Spomenik je posvećen „Poginuloj braći iz Jarkovca za oslobođenje i ujedinjenje Srpstva“, koji su kao dobrovoljci izgubili život ili nestali u ratnim operacijama vođenim na Dobrudži i Solunu, u periodu od 1914-1918. godine. Podignut je 1920. godine sredstvima prikupljenih dobrovoljnim prilozima meštana Jarkovca, a na inicijativu preživelih drugova dobrovoljaca.
Postavljen je u seoskom parku u centru sela, u blizini crkvene porte SPC Vaznesenja Gospodnjeg. Mesto za njegovo postavljanje je proizvoljno određeno i nije vezano za neki dodađaj ili bitku.
Opis
Spomenik je izrađen od belog mermera koji je prožet sivim lasama. Jednostavno je oblikovan, u formi vertikale koja se završava izduženim krstom. Sastoji se od pravougaonog postolja na kom je postavljen bazis, zatim tela spomenika oblika izduženog kvadra koji se završava profilisanim vencem na koga je postavljena manja baza za krst. Na taj način, autor ovog spomenika – kamenorezac Teodosije Tuner (1875-1972) iz velikog Bečkereka, je uspeo da, primenom kamena različitih oblika i veličina, njihovim međusobnim odnosima u prostoru, ostvari jednu dinamičnu i skladnu malu celinu sa karakterističnim neupadljivim detaljima. Spomenik ima postament koji je zidan opekom velikog formata i ima oblik zarubljene piramide.
Čeona strana spomenika je ispunjena pažljivo odabranim dekorativnim plastičnim elementima, simbolima, plitko urezanim aplikacijama i skromnim tekstom uklesanim u profilisanoj niši na središnjem delu spomenika. U tekstu se izražava ushićenje zbog sticanja nacionalne slobode i ujedinjenje Srba, ali i zahvalnost poginuloj braći.
Konzervatorsko – restauratorski radovi
Na osnovu izgleda spomenika, bez vršenja prethodnih ispitivanja, došlo se do zaključka da se spomenik nalazi u prilično lošem stanju, te da je potrebno na njemu izvesti konzervtorsko-restauratorske radove. Statička stabilnost je takođe dovedena u pitanje.
Nakon izrade projektno-tehničke dokumentacije, izvršeni su konzervatorsko-restauratorski radovi, zasnovani na savremenim principima tehničke zaštite.
Demontiran je spomenik i postament od opeke. Svi delovi spomenika i opeka su očišćeni od ostataka maltera. Za uklanjanje biofilma korišteno je biorazgradivo sredstvo na bazi bezankolijum hlorida, a zatim je izvršeno temeljno ispiranje vodom. Restauracija manjih i većih kraterastih oštećenja, prsline i okrznuća restaurirani su veštačkim kamenom, koji je po boji približan originalnom. Sve površine su potom ispolirane i konsolidovane sredstvom na bazi silana.
Tekst, simboli i aplikacije su najpre produbljeni, a zatim popunjeni paladijumom – plemenitim metalom srebrnasto-sive boje.
Prilikom ponovne montaže spomenika, veza među segmentima je dodatno ojačana ankerima, te je spomenik sada u statičkom smislu daleko stabilniji nego pre radova na obnovi. Na kraju je na spomeniku urađena preventivna aseptička, hidrofobna i antigrafitna zaštita.
Branislav Milić, etnolog