Dvorac Karačonji u Beodri
Kategorizacija: Spomenik kulture od velikog značaja
Adresa: Ulica maršala Tita br.102
Katastarska parcela br. 3189 KO Novi Bečej
katastarske parcele zaštićene okoline br: 3190/1, 3190/2, 3191, 3192/1, 3192/2 i 3192/3 KO Novi Bečej
…………………………………………….
Prvi vlasnik: plemić Laslo Karačonji (Karácsony László)
Vreme gradnje: 1842-46. godine
Projektant: arh. Jožef Pan (Pán József)
Stil: klasicizam
Restauratorski radovi: 1980. 1985. i 1991. godine
Sagradio ga je 1842-46. godine plemić i veliki župan Torontalske Županije Laslo Karačonji na svom imanju u Beodri (danas spojeno sa Novim Miloševom). Građen je kao reprezentativni rezidencijalni objekat koji svojom monumentalnošću dominira nekad prostranim i uređenim parkom, jedan je od najlepših kreacija ove vrste svoga doba na ravničarskom prostranstvu Vojvodine. Arhitektonski je oblikovan u dosledno sprovedenom klasicizmu. Izdužene je pravougaone osnove i ima prizemlje i sprat. Glavna fasada rešena je simetrično, sa plitkim rizalitima na uglovima građevine koji se završavaju timpanonima. Središnji deo fasade naglašen je dubokim tremom koji u prizemnom delu nose stupci, a na spratnom delu korintski stubovi sa arhitravom, frizom i trougaonim timpanonom.
Dvorac Karačonji ubraja se u tip polјskog (ruralnog) dvorca koji je izgrađen van urbanih gradskih naselјa, a po pravilu je bio okružen ekonomskim zgradama, čija je uloga bila omogućavanje funkcionisanja imanja tokom cele godine. U pogledu funkcija, dvorac je bio objekat za stanovanje, ali i centar upravlјanja imanjem. U neposrednoj okolini dvorca, u sklopu imanja, nalaze se konjušnica koja zajedno sa dvorcem čine arhitektonski i stilski jedinstvenu i dobro usklađenu celinu.
Nekadašnji izgled dvorca
Dvorišna fasada
Plemićki grb Karačonjijevih
Sudbina dvorca u 20. veku
Dvorac je pred kraj Prvog svetskog rata napušten. Aladar Karačonji – praunuk Laslov, se više nikad nije vratio, iako je za to imao dozvolu od novih vlasti. Kažu da više nije želeo da živi u ostacima nekadašnje slave porodice. Prilikom povlačenja austrougarske vojske u trenucima bezvlašća, u dvorac je upala rulјa, koja ga je oplјačkala i sa sobom razvukla sve što se moglo poneti. Danas se po kućama i tavanima mogu pronaći delovi mobilijara i predmeta koji su nekad pripadali dvorcu. Nakon rata, 1919. godine, u dvorac se uselio prijatelј porodice Karađorđević, g-din Rozdjanko, pripadnik belogardejaca i nekadašnji predsednik Četvrte ruske dume. On je tu živeo sa svojom poslugom i drugim pripadnicima odbeglih belogardejaca do 1922. godine, kada je preminuo. Prilikom agrarne reforme, deo zemlјe je oduzet porodici i dat selјacima. Dvorac je konačno prodat 1938. godine opštini Beodra, koja ga je koristila za potrebe osnovne škole. Za vreme nemačke okupacije, prostorije dvorca su bile u funkciji duševne bolnice. Nakon Drugog svetskog rata, u njega je smešten dom za decu palih boraca, zatim je bio dom za besprizornu žensku mladež, da bi od 1960. godine ponovo služio kao osnovna škola ,,Miloš Popov“, a školu je pohađalo i do 600 dece. Od 1980. godine u dvorac se uselјava fabrika deterdženata ,,Hinom“ i tu ostaje sve do 2000. kada fabrika pada u stečaj. Poslednjih deset godina dvorac je bez namene i skoro napušten.
Hol
Detalj
Bojan Kojičić, istoričar umetnosti
Izvori:
Dokumentacija i fotodokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin
B.Kojičić ,,Dvorac Lasla Karačonjija u Beodri“ Građa za proučavanje spomenika kulture Vojvodine XXVI, Novi Sad 2013.