izložba ,,GRADITELJSKO I HIDROTEHNIČKO NASLEĐE U VOJVODINI”

U petak, 14.09.2012. godine u 19. h u holu Kulturnog centra Zrenjanina otvorena je izložba pod nazivom „Graditeljsko i hidrotehničko nasleđe u Vojvodini“
Autor izložbe je Branislav Milić – etnolog, Viši stručni saradnik Zavoda za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin, a oganizatori izložbe su Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin i Kulturni centar Zrenjanina. Izložba će trajati do 29. 09. 2012. godine.

Izložbom su obuhvaćeni najreprezentativniji primerci objekata i strojeva podignutih tokom XIX i početkom XX veka koji su nastali iz potrebe za isušivanjem močvarnog i barovitog terena Vojvodine, kao i za uređenjem njenih vodotokova.
Brojni pokušaji vršeni tokom istorije nisu uspeli da trajno reše probleme sa suvišnim vodama koje su ostajale u prostranim depresijama nakon velikih i učestalih poplava. Formiranjem vodnih zadruga tokom XIX veka, ozbiljnije se i odgovornije pristupilo problemima. Radi zaštite od unutrašnjih voda nastaju Vodne zadruge za odvodnjavanje, koje deluju paralelno sa Vodnom zadrugom za odbranu od poplava. One predstavljaju jedne od investitora za gradnju pumpnih postrojenja.
Krajem XIX veka u Vojvodini se izrađuju prvi projekti za izgradnju velikih crpnih stanica na parni pogon, a najpre za područje Severnog i Srednjeg Banata, kao najugroženijeg područja. Samo u 1888. godini izrađena su tri projekta: za crpnu stanicu “Pesir“, „Katahat“ i „Vrbica“, a zatim i niz drugih. Nakon nekoliko godina počele su sa radom i prve parne pumpe, pre svih 1894. godine „Pesir“ u Padeju, zatim 1895. godine u Kumanu i mnoge druge koje su uspešno funkcionisale sve do druge polovine XX veka, kada su zamenjene savremenijim mašinama većeg kapaciteta. Veliki broj starih crpnih stanica je usled prestanka rada devastiran ili porušen, ali ih je znatan broj i sačuvan, te su samim tim one postale deo kulturnog nasleđa ove sredine. Prikaz jednog dela tog nasleđa izvršiće se hronološkim redom, u skladu sa vremenom i potrebama za njihovim radom.
Na kompleksima starih crpnih stanica, osim objekata sa prepoznatljivom arhitekturom karakterističnom za industrijske objekte, sačuvane su u originalnom sklopu parne i dizel pumpe koje nisu više u funkciji svoje prvobitne namene, već predstavljaju svojevrsni muzej tehnike „in situ“. Osim crpnih stanica prezentovane su i ustave-prevodnice, od kojih pojedine još uvek funkcionišu kao deo hidročvorova lokacija na kojima su postavljene, a stara brodska prevodnica u Bečeju je kulturno dobro od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju.

Tekst sadrži puno informacija, a podaci koji su iznetiu tekstu potiču iz brojnih relevantnih izvora, pre svega dokumentacije teritorijalno nadle\nih vodoprivrednih organizacija. Korištena je i odgovarajuća literatura koja, pre svega, objašnjava istorijat i vrednost pojedinih objekata predstavljenih na izložbi putem fotografija i planske dokumentacije.