Vila Sijanke Đermekov (1929). Prva moderna jednoporodična kuća na tlu Vojvodine

Pre tačno devedeset godina u Velikom Bečkereku je započeta izgradnja prve kuće podignute u stilu moderne arhitekture u Vojvodini.

Prema dosadašnjim tumačenjima, smatra se da je prva stambena kuća izvedena u stilu moderne arhitekture u Vojvodini podignuta u Novom Sadu (vila Mirić), ondašnjoj prestonici Dunavske Banovine 1931. godine. Međutim, najnovija istraživanjia bacaju drugačije svetlo na ovu problematiku i centar avangardnih dešavanja pomeraju u Veliki Bečkerek, administrativno-upravni centar nekadašnje Torontalske županije. Naime, u leto 1929. godine advokat iz Velikog Bečkereka, dr Dušana Đermekov i njegova supruga Sijanka, prema planovima lokalnog građevinara Mihajla Materna, započeli su gradnju svoje porodične vile opredelivši se za arhitektonski stil koji do tada nije bio viđen na ovim prostorima. Kubična forma i bezornamentalne fasade sa plitkim skrivenim krovom činili su ovu vilu jedinstvenom, ne samo u Bečkereku, nego na mnogo širim prostorima. Mladi bračni par Đermekov bili su tipični predstavnici osnaženog građanskog staleža srpskih intelektualaca koji su svoje poglede usmeravali ka državama Zapadne Evrope i tako postali prenosioci modernih ideja u svojim sredinama.

Raspored prostorija i organizacija prostora je konvencionalna, tipična za buržoaske rezidencije prethodnih decenija. Koncipirana je kao bogata porodična vila sa razuđenim unutrašnjim prostorom. Prostorije su postavlјene oko centralnog salona, odnosno dnevnog boravka – trpezarije. Vila ima četiri sobe, moderno kupatilo, kuhinju, antre i zimsku terasu. Antre, salon i zimska terasa čine jednu reprezentativnu celinu povezanu otvorima koji su flankirani kaneliranim stupcima sa svedenim kapitelima. Vila je bila tehnički dobro i moderno opremljena.

Vila Đermekov je bila izuzetan primer umerenog evropskog moderniza u svojoj ar deko varijanti bez sekundarnog ukrasa. Međutim, pedesetih godina 20. veka je nadograđen sprat čime je zauvek izgublјena njena stilska celovitost, a samim tim i arhitektonska vrednost, a o njenom originalnom izgledu jedino svedoči sačuvan plan u Istorijskom arhivu u Zrenjaninu i nekoliko starih fotografija.

Bojan Kojičić, istoričar umetnosti – konzervator