Palata Mencer
Kategorizacija: Spomenik kulture
Adresa: Ulica kralja Aleksandra I Karađorđevića br.20
Katastarska parcela br. 5790 /1 K.O. Zrenjanin
………………………………………………………………….
Prvi vlasnik: Leopold Mencer (Leopold Menczer)
Vreme gradnje: pedesete godine 19. veka
Projektant: nepoznat
Stil: romantizam (neogotika)
Porodica Mencer doselila se u Veliki Bečkerek početkom 19. veka. Ova imućna familija je u narednim decenijama dala nekoliko značajnih i uglednih ličnosti koje su ostavile traga u privrednom i kulturnom životu grada, ali i par vrednih građevina. Monumentalnu dvospratnicu u centru grada podigao je trgovac Leopold (Lipot) Mencer. Njegov sin Muhalj bio je osnivač i dugogodišnji predsednik Torontalske štedionice – prvog novčanog zavoda u gradu, a njegov unuk sin Lipot Mencer bio je apotekar i imao je svoju apoteku u prizemlju palate. (U Ulici Ive Lole Ribara 7 nalazi se porodična kuća apotekara Lipota Mencera). Prvi sprat se bio rezervisan za prostorije štedionice, dok je drugi sprat bio namenjen za stanovanje.
Palata Mencer je jedna od prvih zgrada u gradu koja je izgrađena na dva sprata. Zgrada je prvobitno drugačije izgledala. U periodu između dva svetska rata, ,,modernizovana” je uklanjanjem dekorativnih elemenata sa fasade koji su bili izvedeni u odlikama stila neogotike, a od kojih je jedino ostao potkrovni venac. Na osnovu postojećeg potkrovnog venca i jedne sačuvane fotografije sa početka 20. veka na kojoj se jasno sagledava palata, ali i analogija sličnih građevina iz tog perioda, Zavod je u mogućnosti da rekonstruiše prvobitan izgled fasade.
Fasada iz glavne ulice
današnje stanje i obnova
U poslednjih deset – petnaest godina palata se nalazila u zapuštenom i devastiranom stanju. Prokišnjavanje krova dovelo je do urušavanja dela tavanske i međuspratne konstrukcije. Bila je neophodna hitna sanacija koja bi zaustavila dalje propadanje spomenika kulture.
Radovi na obnovi krova (zamena dotrajale drvene građe, postavljanje novog biber crepa i olučnih vertikala) i sanaciji međuspratne konstrukcije konačno su izvedeni krajem 2015. godine.
Ovi radovi nisu obuhvatili obnovu fasade, što zbog nedostatka novca, što zbog nedostatka interesa investitora i vlasnika zgrade. Nakon izvedenih radova zaustavljeno je propadanje objekta, ali je on i dalje poluprazan i bez namene, koristi se samo prizemlje u poslovne svrhe. U jednom stambenom delu žive ljudi sa veoma niskim primanjima, te nisu u mogućnosti da snose troškove obnove.
Nakon saniranja krova, potrebno je uraditi projekat rekonstrukcije fasade. Ukoliko bi se rekonstruisao originalni izgled palate, to bi bila jedna od najraskošnijih i najinteresantnijih građevina u starom jezgru grada koja bi izmenila vizuru glavne ulice.
Detalj fasade sa šalukatrama
Detalj potkrovnog venca
2015. godina, izgled palate nakon obnove krova
. . . . . . .
Izvori:
Dokumentacija i fotodokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin
D.Čolić,Učešće Jevreja u razvoju privrede Banata – Prilozi za monografiju o Jevrejima u Banatu, Jevrejski istorijski muzej – Zbornik 4, Beograd 1979.
B.Janjušević, Stambene palate u Vojvođanskim gradovima od baroka do istorizma 1718 – 1914. Novi Sad 2011.